Polikistik over sendromu nedir ve nasıl tedavi edilir?

Polikistik over sendromu; santral sinir sistemi, hipofiz bezi, yumurtalıklar, böbreküstü bezi ve diğer dokular arasındaki etkileşimlerin bozulmasına bağlı olarak; üreme çağındaki kadınlarda en sık ortaya çıkan endokrin bozukluktur. Kronik seyreden ve kadınların yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir hastalıktır. Başlatıcı faktör veya faktörler henüz tam olarak anlaşılamamakla beraber; genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi ile ortaya çıkmış bir hastalık olarak değerlendirilebilir.

Polikistik over sendromunun en önemli belirtileri nedir?

Tipik polikistik overler (Çok sayıda kist içeren over dokusu), uzun süre yumurtlama olmaması sonrasında oluşmaktadır. Normal kadınların %25 kadarında polikistik overin tipik ultrasonografi bulguları (overlerde inci tanesi gibi dizilmiş follikül kistleri) görülmektedir. Doğum kontrol hapı kullanan kadınların %14’ünde de bu ultrasonografik bulgu izlenmiştir. Bu durumda sadece polikistik over görüntüsü tanı koymada yeterli değildir. Uzun süre yumurtlamanın olmaması şu tablolara neden olabilir:

Kısırlık
Adet düzensizliği
Tüylenme artışı, saç dökülmesi ve akne (sivilce)
Rahim kanseri ve muhtemel meme kanseri riskinde artış
Kalp-damar hastalıkları riskinde artış
İnsülin artışı mevcut olan kadınlarda şeker hastalığı riskinde artış

Adet düzensizliği görülüyor

Hastaların başvuru sebebi, sıklıkla adet görmeye başladıkları dönemden itibaren başlayan adet düzensizlikleridir. Adet düzensizliği, adet aralarının 35 günden uzun olması veya yılda 10’dan az adet görme şeklindedir. Hastalığın yakınma ve bulguları kişiden kişiye çok farklıdır ve zaman içinde değişim gösterir.
Polikistik over sendromu bulunan kadınlarda uzun dönemde; şeker hastalığı, hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları ile rahim kanseri görülebilir. Polikistik over sendromu neden olduğu şikayetler ve ileride oluşabilecek sağlık problemleri açısından düzenli kontrol altında olunması gereken bir hastalıktır.

Yaşam tarzınızda değişiklik yapın

Polikistik over sendromu aslında anne karnında başlar. Bu durum tutumlu genler hipotezi ile açıklanır. Bu kişilerde anne karnında bebek iken gelişme geriliği görülür. Anne karnında besinlerden ve enerjiden yoksun kalan bebek, doğduktan sonra bu yoksunluk ortadan kalktığında bunları vücudu tutumlu kullanmaya başlar ve biriktirme alışkanlığı ortaya çıkar. Bu sebeple obezite görülür. Tedavide kilo kontrolü birinci basamaktır.

Polikistik over sendromu ve hamilelik

Bu hastalarda dengeli beslenme yaşam tarzı olmalıdır. Kilo alımı polikistik over sendromu belirtilerinin şiddetini artırır ve ileriye dönük sağlık sorunlarının ortaya çıkma riskini artırır. Polikistik over sendromunda sık sık ara ara beslenilmelidir. Bu açlık krizlerini azaltır, vücut yağlanmasını ortadan kaldırır. Doymuş yağlardan fakir, glisemik indeksi düşük ve yüksek lif içeren diyet önerilmektedir.

Polikistik over sendromunda tedavinin amacı

Dolaşımdaki androjen (erkeklik hormonu) azaltmak
Gebelik istemine yönelik tedavi
Endometrium (rahim iç tabakası) korunması
Normal kilonun korunmasını sağlamak
İnsülin direnci sonrasında çıkabilecek hastalıkları önlemektir

Her kadında çıkan belirtiler ve şiddeti farklılık göstermektedir ve tedavi yöntemleri belirlenmektedir.

Akne ve hirşutizm tedavileri

PCOS’ta akne ve hirsutizm tedavisinde amaç androjen üretimini azaltmak veya kandaki androjeni bağlayıcı proteinlere bağlanmasını sağlamaktır. Böylece dokulardaki androjen etkisi azalacaktır. Tedavide östrojen ve progesteron kombinasyon tedavisi gebe kalmayı düşünmeyen kadınlara uygulanan ilk tedavidir. Östrojen hipofizdeki luteinizan hormon salınımını baskılamakta bu da yumurtalıklardaki androjen üretimini azaltmaktadır. Östrojen karaciğerde cinsel hormon bağlayıcı proteinin üretimini arttırarak kandaki testesteron seviyesini düşürmektedir.
Oral kontraseptifler akne ve hirşutizmde düzelme sağlamakla birlikte insülin direnci üzerine olumlu etki göstermemektedir. Tedavi altta yatan nedene yönelik olur. Tedavide kozmetik uygulamalar ve ilaç tedavisi aynı anda veya farklı zamanlarda gerekebilir. Genellikle her iki yaklaşımdan da yararlanılmalıdır. Kıl uzaklaştırıcı etkin uygulamalara rağmen henüz ideal bir tedavi metodu mevcut değildir. Tıraş önerilmez. Ağda yapılabilir.
En iyisi laser epilasyon yapılmasıdır. Bu yöntemlerin ilaç tedavisi ile birlikte yapılması daha yararlı bir yaklaşımdır.Hirsütizm tedavisi sabır gerektirir. Çünkü kıl folliküllerinin yaşam süresi 6 aydır. Bu nedenle ilaç tedavileri ile etkinin görülebilmesi için en az 3-6 ay alınması gerekir. Hirsutizm genellikle ilaç tedavisiyle 6-18 ay boyunca azalır ve daha sonra yeni bir durgunluk içine girer. Tedavinin etkinliğini gösteren en önemli faktör hastanın kıl almak için ihtiyaç duyduğu sürenin kısalmasıdır.
İlaç olarak spironolakton, siproteron asetat, finasterid ve flutamid en sık kullanılanlardır. Eflornithine krem olarak kullanılır ve mevcut kılları ortadan kaldırmaz, üst dudak ve çenedeki istenmeyen kılların büyümesini azaltır. Polikistik over varsa metformin ilacı faydalı olabilir. Gebelik düşünmeyen kadınlarda tüylenme tedavisinde oral kontraseptif kullanarak yumurtalıkların baskılanmasıyla androjen üretimi azaltılır tüylenme tedavisinde kullanılır. Obezite tüylenmeyi artırmaktadır. Tüylenmesi olan bayanlar kilolu ise mutlaka kilo vermelidir.

Polikistik over sendromu ve metformin

İnsülin direnci PCOS’nun gelişmesinde anahtar rol oynamaktadır ve tedavi şeklide insülin düşürücü ilaçlardır. Yapılan araştırmalar sonrasında en etkili ajan metformindir. Metformin ilk olarak Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılmıştır. Diyabet üzerindeki glisemik kontrol üzerine olumlu etkisi ve PCOS’da insülin direnci etkisi ortaya konulmuştur.
Metformin glukoz taşınmasını arttırarak yüksek insülin ve yüksek androjen olgularında kanda insülin seviyesini ve kanda androjen seviyesini düşürmektedir. Metformin ilk kez 1957 yılında Tip 2 diyabet tedavisi için geliştirilmiştir. Şeker hastalarında insülin düzeyini düşürürken hipoglisemiye yol açmamaktadır. Glikojenilizi inhibe ederek yüksek karaciğerdeki glukoz üretimini azaltarak insülin seviyesini yükseltmez.
Metformin dokularda insülin sensivitesini arttırır. Yapılan çalışmalar, metformin tedavisinin vücut ağırlığındaki değişikliklerden bağımsız olarak yüksek kan şekeri ve yüksek erkeklik hormonunu azalttığı bildirilmiştir. Polikistik Over Sendromu olan kadınların büyük çoğunluğunda adet düzensizliklerinin ve yumurtlama fonksiyonlarının düzeldiği gözlenmiştir. Metformin kullanımı sonrasında PCOS’li kadınlarda kendiliğinden gebelik kayıplarını azatlığına yönelik çalışmalar vardır. Metformin kullanan kadınlar gebelikte görülme oranı yüksek olan şeker hastalığınıda gelişme riskini azalttığı bilimsel çalışmalarla desteklenmiştir.

Yaşam tarzının düzenlenmesi

Öncelikle hareketsiz plan yaşam tarzınızı değiştirin. Polikistik over sendromunda kilo kaybı mevcut şikayetlerin çoğunda tek başına gerileme sağlar. Kilonuzun %10’unu vermeniz halinde adet düzeninde belirgin iyileşme göreceksiniz. Kiloda hedef vücut kitle indeksinizi 27’nin altına indirmektir. Bunun için stresten uzak, düzenli egzersiz yapmanız ve yüksek lif içeriği olan yağdan fakir diyetle beslenin.

Doğum kontrol hapları

Adetlerin düzenlenmesi için gebelik isteği yoksa doğum kontrol hapları kullanılabilir. Doğum kontrol hapları hormonlarda iyileşme sağlar buna bağlı kıllanma, kilo ve ciltte yağlanma şikayetleri geriler. Uzun vadede bu tedavi artmış olan rahim iç katman kanser riskini azaltır. Bu etkiler özellikle 12 – 36 ay süren kullanımlarda belirgindir.

İnsulin duyarlılaştırıcı ajanlar

Şeker hastalığında kullanılan bazı ilaçlar PCOS’da kullanılmaktadır. Bu ilaçlar insulin duyarlılığını arttırarak etki ederler. Etkinlikleri kişisel farklılıklar göstermektedir. 3–6 ay metformin kullanımında hastaların yaklaşık yarısında adet düzeni sağlanır. Bunun yanında uzun vadeli kullanımda kıllanma üzerine olumlu etkileri vardır. Ayrıca polikistik over sendromunda artmış olan düşük oranları ve gebelikte şeker hastalığı oranlarını azaltırlar. Kısırlık tedavisi gören hastalarda gebelik oranları ve gebelik gidişatı üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir.

Kısırlık tedavisi

Yumurtlama bozuklukları nedeniyle gebelik elde edemeyen hastalarda yumurta gelişimini sağlamak için klomifen sitrat, metformin, gonadotropinler, GnRH agonistleri veya antagonistleri kullanılabilir. Ovaryan drilling denen yumurtalıkların kabuk kısmının lazer veya elektrik enerjisi kullanılarak tahrip edilmesi işleminin kullanımı çok sınırlı olarak bazı vakalarda kullanılabilmektedir.

Kıllanmanın tedavisinde birçok yöntem vardır. En iyi cevap genellikle bunların birlikte kullanımı ile elde edilir. Bu amaçla doğum kontrol hapları, antiandrojenler, spironolakton, flutamid, finasterid, eflornitin gibi seçenekler vardır. Bu yöntemlerle baskılama sağlandıktan sonra epilasyon yöntemlerinin de ilave edilmesi halinde çok iyi sonuçlar elde edilir. PCOS hastalarında epilasyon yöntemlerinin hormonal denge sağlanmadan kullanılması halinde, bir süre sonra tekrar yeni kıl foliküllerinin gelişmesi nedeniyle etkiler geçici olmaktadır.

Kaynak:

www.medikalakademi.com.tr